اختلال شخصیت به مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری ناسازگارانه گفته میشود که به‌طور پایدار بر افکار، احساسات و رفتارهای فرد تأثیر می‌گذارد. این اختلالات، عمیق‌تر و ریشه‌دارتر از مشکلات موقت روحی هستند و معمولاً در نوجوانی یا اوایل جوانی شکل می‌گیرند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اغلب نگرش‌ها و رفتارهایی دارند که در تقابل با استانداردهای اجتماعی قرار می‌گیرد. این افراد به سختی می‌توانند روابط سالمی با دیگران برقرار کنند و در مواجهه با مشکلات روزمره، واکنش‌های نامتناسبی نشان می‌دهند.
از رایج‌ترین انواع اختلال شخصیت می‌توان به اختلال مرزی، پارانوئید، ضد اجتماعی و وسواسی اشاره کرد. هر کدام از این اختلالات ویژگی‌های خاص خود را دارند و بر اساس شدت و نوع علائم، نیاز به روش‌های درمانی متفاوتی خواهند داشت. معمولاً ریشه این اختلالات به ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی برمی‌گردد، از جمله تربیت نامناسب، تجربیات تلخ کودکی یا آسیب‌های روانی.
تشخیص و درمان این اختلالات به کمک روان‌پزشکان و روان درمانگران کلینیک مشاوره و روانشناسی آرسین انجام میشود و شامل جلسات مشاوره، درمان شناختی-رفتاری و گاهی دارودرمانی است. شناسایی به‌موقع و دریافت درمان مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند و از عوارض طولانی‌مدت این بیماری جلوگیری نماید.
انواع اختلال شخصیت کدامند
فهرست مطالب
اختلالات شخصیتی دسته‌ای از مشکلات روانی هستند که الگوهای رفتاری ناسازگارانه و غیرمعمولی را در فرد ایجاد می‌کنند. این اختلالات به‌طور کلی به سه دسته تقسیم میشوند: گروه A که رفتارهای غیرعادی و مشکوک دارد، گروه B که شامل شخصیت‌های پرهیجان و بی‌ثبات است و گروه C که اضطراب و ترس غالب دارند.
گروه A: شخصیت‌های مشکوک و عجیب
اختلال پارانوئید: این افراد همیشه احساس می‌کنند دیگران قصد فریب یا تهدید آن‌ها را دارند. معمولاً بی‌اعتماد و بدبین هستند و حتی رفتارهای عادی دیگران را به‌عنوان تهدید تعبیر می‌کنند.
اختلال اسکیزوئید: افرادی که از روابط اجتماعی دوری می‌کنند و به تنهایی و انزوا علاقه دارند. این افراد احساسات خود را بروز نمی‌دهند و از صمیمیت با دیگران اجتناب می‌کنند.
اختلال اسکیزوتایپال: این افراد رفتارها و باورهای غیرمعمول دارند و ممکن است تجربیات غیرواقعی مانند توهم‌های کوچک داشته باشند. غالباً عجیب و غریب به نظر می‌رسند و ارتباطات اجتماعی ضعیفی دارند.
گروه B: شخصیت‌های بی‌ثبات و پرهیجان
اختلال مرزی: این افراد نوسانات احساسی شدیدی دارند و روابط پرتنش و غیرپایدار را تجربه می‌کنند. ترس از رها شدن، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن‌هاست.
اختلال ضد اجتماعی: این افراد به قوانین و حقوق دیگران بی‌توجهی می‌کنند و رفتارهای تهاجمی و پرخطر دارند. اغلب بدون احساس پشیمانی از اعمال خود عمل می‌کنند.
اختلال نمایشی: عاشق جلب توجه هستند و رفتارهای نمایشی و اغراق‌آمیز دارند. این افراد به شدت به تأیید دیگران نیاز دارند.
اختلال خودشیفته: این افراد خود را بسیار مهم و برتر می‌دانند و انتظار دارند دیگران همیشه آن‌ها را تحسین کنند.
گروه C: شخصیت‌های مضطرب و هراسان
اختلال اجتنابی: این افراد از ترس انتقاد و طرد شدن، از برقراری ارتباط با دیگران خودداری می‌کنند. همیشه احساس کمبود اعتماد به نفس دارند.
اختلال وابسته: این افراد نمی‌توانند به‌تنهایی تصمیم‌گیری کنند و به شدت به دیگران وابسته هستند. ترس از تنها شدن آن‌ها را به روابط وابسته سوق می‌دهد.
اختلال وسواسی-جبری: این افراد تمایل دارند همه چیز را تحت کنترل خود داشته باشند و رفتارها و افکار تکراری و وسواسی از خود نشان می‌دهند.تشخیص و درمان این اختلالات نیازمند تخصص روان‌پزشک و روانشناس خوب در مرکز تهران است و اغلب از ترکیب روان‌درمانی و دارودرمانی استفاده میشود.
چه دلایلی باعث بروز اختلال شخصیت میشوند
دلایل بروز اختلالات شخصیتی معمولاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و تربیتی هستند. به‌عبارتی، هم ژن‌ها و هم تجربه‌های زندگی نقش مهمی در شکل‌گیری این اختلالات ایفا می‌کنند. اما بیایید این عوامل را دقیق‌تر و ساده‌تر بررسی کنیم.
عوامل ژنتیکی
گاهی اختلال شخصیت در خانواده‌هایی که سابقه مشکلات روانی دارند، بیشتر دیده میشود. اگر والدین یا بستگان نزدیک فرد دچار اختلال شخصیت بوده‌اند، احتمال بروز این مشکل در فرد افزایش می‌یابد. ژنتیک می‌تواند زمینه‌ساز برخی الگوهای رفتاری و نحوه پردازش احساسات باشد که بعدها به شکل اختلال بروز می‌کند.
تجربیات کودکی
کودکی دوران حساسی است و اتفاقات تلخ و تجربه‌های آسیب‌زا مانند سوءاستفاده عاطفی، جسمی یا حتی بی‌توجهی والدین می‌تواند روی شخصیت فرد اثر بگذارد. کودکانی که در محیط‌های ناامن و بی‌ثبات بزرگ میشوند، ممکن است نتوانند مهارت‌های لازم برای ارتباط سالم با دیگران را یاد بگیرند و بعدها دچار مشکلات شخصیتی شوند.
محیط اجتماعی
محیطی که فرد در آن رشد می‌کند، تاثیر زیادی بر شخصیت او دارد. فشارهای اجتماعی، طرد شدن از طرف دوستان، یا مواجهه با خشونت می‌تواند زمینه‌ساز بروز اختلال شخصیت شود. اگر فرد در جامعه‌ای بزرگ شود که ارزش‌ها و هنجارها در تعارض با رفتارهایش باشد، ممکن است دچار ناسازگاری و الگوهای نادرست رفتاری شود.
ساختار مغز
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که در افراد مبتلا به اختلال شخصیت، ساختار مغز و نحوه عملکرد بخش‌هایی مانند آمیگدال و قشر پیش‌پیشانی متفاوت است. این تفاوت‌ها ممکن است باعث تغییر در نحوه کنترل احساسات و تصمیم‌گیری شوند.بنابراین، بروز اختلال شخصیت به عوامل مختلفی بستگی دارد و اغلب چند عامل هم‌زمان دست‌به‌دست هم می‌دهند تا مشکلات شخصیتی ایجاد شوند. تشخیص و درمان توسط دکتر رضا جعفری بهترین روانشناس در تهران می‌تواند کمک کند فرد کنترل بیشتری بر زندگی و احساسات خود داشته باشد.
چه افرادی ممکن است دچار اختلال شخصیت بشوند
معمولاً افرادی که در کودکی تجربه‌های آسیب‌زایی داشته‌اند، مانند سوءاستفاده عاطفی یا جسمی، بیشتر مستعد این اختلالات هستند. کودکانی که در محیط‌های پرتنش و پر از درگیری بزرگ میشوند، احتمال بیشتری دارند که رفتارهای ناسازگارانه در بزرگسالی از خود نشان دهند. علاوه بر این، افراد با سابقه خانوادگی مشکلات روانی، مانند والدینی که دچار افسردگی یا اختلالات اضطرابی بوده‌اند، به دلیل عوامل ژنتیکی و محیطی، ریسک بالاتری برای بروز این مشکل دارند.
همچنین، کسانی که به دلیل شرایط زندگی یا تجربه‌های اجتماعی، احساس طرد شدگی یا انزوا می‌کنند، ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند. این افراد معمولاً در روابط خود با دیگران مشکل دارند و نمی‌توانند به‌خوبی با استرس‌ها و فشارهای روانی مقابله کنند. افراد با عزت نفس پایین و کسانی که همواره به دنبال تأیید دیگران هستند نیز ممکن است بیشتر به اختلالات شخصیتی مبتلا شوند.
در نهایت، کسانی که در محیط‌های ناپایدار زندگی می‌کنند، مانند تغییرات مداوم در خانواده، محل زندگی، یا حتی کار، ممکن است دچار اختلالات شخصیتی شوند. این بی‌ثباتی می‌تواند باعث شود فرد نتواند الگوهای رفتاری پایدار و سالمی شکل دهد و در نهایت به مشکلات شخصیتی دچار شود.
روش ها و چگونگی تشخیص اختلال شخصیت
تشخیص اختلال شخصیت کار ساده‌ای نیست و نیاز به بررسی روانشناس دکتر معصومه گلشنی دارد. اولین گام معمولاً مصاحبه بالینی است که توسط روان‌پزشک یا روانشناس انجام میشود. در این مرحله، متخصص با پرسیدن سوالات درباره افکار، احساسات و رفتارهای فرد، سعی می‌کند الگوهای ناسازگارانه را شناسایی کند. این مصاحبه شامل بررسی تاریخچه زندگی فرد، تجربیات کودکی و وضعیت روابط خانوادگی و اجتماعی اوست.
یکی دیگر از روش‌های تشخیص، استفاده از تست‌های روانشناسی استاندارد است. تست‌هایی مانند MMPI یا SCID به روانشناس کمک می‌کنند تا رفتارها و ویژگی‌های شخصیتی را به‌صورت دقیق‌تری ارزیابی کند. این تست‌ها الگوهای فکری، احساسی و واکنش‌های فرد به موقعیت‌های مختلف را بررسی می‌کنند.
گاهی اوقات، مشاهده مستقیم رفتار فرد در جلسات درمانی نیز مفید است. متخصص ممکن است متوجه رفتارهای تکراری و نامناسبی شود که نشانه‌ای از اختلال شخصیت باشند. همچنین، در برخی موارد، روانشناس برای اطمینان از تشخیص، از نزدیکان و اعضای خانواده فرد نیز سوالاتی می‌پرسد.تشخیص اختلال شخصیت معمولاً زمان‌بر است و نیاز به چند جلسه بررسی دقیق دارد. در نهایت، تشخیص درست توسط دکتر روانشناس در مرکز تهران کمک می‌کند تا بهترین برنامه درمانی را برای فرد تدوین کند و به بهبود کیفیت زندگی او کمک نماید.
آشنایی با مراحل درمان اختلال شخصیت
درمان اختلالات شخصیتی معمولاً یک فرآیند پیچیده و زمان‌بر است، اما وقتی به‌درستی انجام شود، می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. اولین قدم برای درمان، تشخیص دقیق توسط روانشناس یا روان‌پزشک است. این مرحله شامل جلسات مشاوره و تست‌های روانشناسی است که به متخصص کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری و فکری ناسازگارانه فرد را بشناسد.
پس از تشخیص، روان درمانی توسط فوق تخصص روانشناسی در تهران به‌عنوان مهم‌ترین روش درمان آغاز میشود. معمولاً از درمان شناختی-رفتاری (CBT) استفاده میشود که به فرد کمک می‌کند افکار منفی و رفتارهای مشکل‌زا را شناسایی و تغییر دهد. این جلسات به فرد آموزش می‌دهد تا نگاه متفاوتی به موقعیت‌ها داشته باشد و به‌جای واکنش‌های ناسازگار، پاسخ‌های سالم‌تری انتخاب کند.
در ادامه، گروه‌درمانی به برنامه درمانی اضافه میشود. شرکت در جلسات گروهی به فرد کمک می‌کند احساس تنهایی نکند و از تجربیات دیگران درس بگیرد. همچنین، این جلسات فرصتی فراهم می‌کند تا فرد مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود ببخشد و بتواند روابط سالم‌تری برقرار کند.
در برخی موارد، دارودرمانی نیز به‌عنوان یک روش کمکی به کار می‌رود، به‌ویژه اگر فرد علائمی مانند افسردگی یا اضطراب شدید داشته باشد. داروها می‌توانند به کنترل این علائم کمک کنند و راه را برای جلسات مشاوره بازتر کنند.در نهایت، حمایت خانواده و پیگیری مداوم از اهمیت بالایی برخوردار است. خانواده می‌تواند با ایجاد یک محیط امن و بدون تنش، فرآیند درمان را تقویت کند. پیگیری جلسات مشاوره حتی پس از بهبود نسبی، مانع از بازگشت علائم و تضمینی برای حفظ نتایج مثبت خواهد بود.
در کلینیک روانشناسی آرسین، مشاوران حرفه‌ای ما به‌صورت حضوری و آنلاین در کنار شما عزیزان هستند و تا زمانی که به آرامش و بهبود دست یابید، شما را در مسیر حل مشکلاتتان همراهی می‌کنند. تیم ما با بهترین روش‌های علمی و نوین در مرکز تهران آماده هر گونه خدمات در زمینه های روانشناختی و روان درمانی میباشد.